ताजा अपडेट
वादी समुदायका महिलाको गुनासो– ‘सम्मानपूर्वक बाच्न पाएनौं’
मेनुका ढुंगाना (अछाम)
अछाममा वादी समुदायले अझै पनि आफुले सम्मान पुर्वक बाँच्न नपाएको छन् । अछामको मंगलसैन , साँफेबगर , बिनायकलगायतका ठाउँमा अरुको घरमा बस्दै आएका वादी समुदायले सुरक्षित बासको लागि विभिन्न निकायसम्म पटकपटक गुनासो राख्दा पनि वास्ता नगरेको बताएका छन् ।
वादी समुदायलाई फरक नजरले हेर्ने गरेको उनीहरुले बताएका छन् । विषेशगरी वादी समुदायका महिलाहरुलाई यौनकर्मीको रुपमा हेर्ने गरेको उनीहरु बताउँछन् । ‘उमेर रुप र जवानी हुने बेला बिहे गर्छौं भन्ने प्रस्ताव राखेर बाहुन देखि हाकिमसम्मले वादी महिलाको अस्तित्व लुटेका छन् । असुरक्षीत गर्भपतनको कारण धेरै वादी महिलाले अकालमा ज्यान पनि गुमाएका छन् ’ मंगलसैन ५ कि ५५ वर्षीया टंकि वादीले भनिन् ‘ अहिले हाम्रो बुढेसकाल भयो , न बस्ने घर छ न कोहि साहारा । गाउँमा माग्न जाँदा पनि दिदैनन् ।’ धेरै जसो वादी समुदायका महिलाले अनिश्चित गर्भबाट सन्तान जन्माएको र अहिले उनीहरुको विचल्ली भएको उनी बताउँछिन् ।
अर्कि स्थानीय सुपारी वादीका अनुसार पहिले वादी समुदायका महिलाले आफ्नो इच्छाअनुसार बाँच्न पाएनन् । आफूभन्दा माथिल्लो जातका पुरुषहरुले वादी महिलालाई भोग गर्ने नियतले मात्रै हेरेको उनि बताउँछिन् । ‘त्यो बेला हामीलाई केहि पनि थाहा थिएन । माथिल्लो जातका पुरुषले भन्ने बित्तीकै उनीहरुले भनेअनुसार चल्नु पथ्र्यो । त्यहि कारणले हामीले दुःख पायौं ’ उनले भनिन् ,‘ हामीले एकछाक टार्नकै लागि यौनकर्मि हुन बाध्य भयौं । अब हाम्रा छोरीहरुले त्यस्तो भोग्न नपरोस् । मान्छे भएर मान्छेकै जसरी बाच्न नपाउँदा धेरै पिडा हुन्छ ।’ पहिले वादी समुदायका पुरुष मादल बनाउने सुल्पा बनाउने, माछा मार्ने तथा छोरी यौन पेशालाई अपनाउने र नाच्दै मागेर गुजारा चलाउने चलननै भएको उनी स्विकार्छिन् । अहिले परिस्थित बदलिए पनि आफूहरुलाई हेर्ने नजर नबदलिएको उनी बताउँछिन् ।
पहिलेकै नजरले अहिले पनि वादी जातीका महिलालाई हेरेकै कारण छोरीहरु विद्यालय जान समेत अप्ठ्यारो मान्ने गरेको अर्कि स्थानीय ममिता वादी बताउँछिन् । ‘बिहान साँझ अरुको काम गरेर भए पनि केहि वादी समुदायमा छोरीहरु विद्यालय जान्थे । त्यहाँ पनि वादी जाती भनेपछि हेर्ने नजर नै फरक छ ’ उनले भनिन् ,‘ अरु जाती सरह मान्छे भएर बाँच्न हामीलाई पनि रहर छ ।’
गास र बासको माग
वादी समुदायका व्यक्तीले सम्मान पुर्वक बाँच्न पाउनु पर्ने र त्यसका लागि गास र बासको व्यवस्था सरकारले गरी दिनु पर्ने बताउँदै आएका छन् । चुनावताका गास , बास , रोजगारीको व्यवस्था गर्छु भन्ने नेताहरुले अहिले नहेरेको उनीहरुको आरोप छ । ‘मंगलसैनमा स्थायी बसोबास गर्ने १६ जना वादीलाई चुनावताका नेताहरुले होेटेलमै खाना खुवाए । होटेलमै सुताए । गाडी चढ्न नपाएका हामीलाई गाडी चढाए । अरुलाई ढोग्दै मागी खाने हामीलाई ढोगे । अहिले कोहि फर्केर हेर्दैनन् ’ मंगलसैन ५ का बैरागी वादीले भने ,‘ अब हामी काम गरेर खान चाहन्छौं । हाम्रा छोरी , श्रीमती , आमालाई हामी सम्मान पुर्वक बाच्ने वातावरण दिन चाहन्छौं । त्यसको लागि सबैभन्दा पहिले हामीलाई खाने र बस्ने व्यवस्था हुनु पर्यो ।’ ४ वर्ष पहिले संघसंस्थाले एक एक वटा बाख्रा वितरण गरे पनि पाल्ने वातावरण नभएको उनले बताए । ‘आफूलाई बस्ने घरै छैन भने संघसंस्थाले दिएका बाख्रा पाल्न सकिएन ’ उनले भने ,‘अहिले हामी अरुको घरमा बसीरहेका छौं । मालिकले छोड भनेको दिन छोडेर हिड्नुपर्छ ।’ पटकपटक सरोकारवालाले गास र बास दिन्छौं भने पनि अहिले वास्ता नगरेको उनको भनाइ छ । बस्ने घर ,जग्गा जमिन ,रोजगारी र शिक्षाको अवसर पाए मागेर खाने चलन हटाउन तयार रहेको उनिहरुको भनाइ छ ।
बालबालिका पढाइबाट बञ्चित
आर्थिक समस्याका कारण वादी समुदायका बालबालिका भारतका विभिन्न ठाउँमा गएर मजदुरी गर्न बाध्य भएका छन् । दैनिक गुजारा चलाउन जिल्लाका विभिन्न क्षेत्रमा छरिएर बसिरहेका वादी समुदायका बालबालिका विद्यालय जाने उमेरमा मजदुरी गर्नुपर्ने भएकाले उनिहरु आधारभूत शिक्षा पाउनबाट वञ्चित भएका हुन् । स्थानीय फुँगी वादीले साँझ बिहान हातमुख जोर्न पनि धौधौ परिरहने भएकाले छोराछोरी विद्यालय पठाउन नसकिएको बताइन् । ‘मेरो १४ वर्षीय छोरासमेत काम गर्न भारतमा गएको छ । हामीसँग जग्गाजमिन नभएको र परिवारको संख्या ठूलो भएकाले मजदुरी नै प्रमुख पेसा हो ।’ उनले भनिन् ।
सामुदायिक विद्यालयहरुले बालबालिका विद्यालय भर्ना गराउँदा विभिन्न शीर्षकमा शुल्क असुल्न थालेपछि वादी समुदायले बालबालिका विद्यालय भर्ना गराउन नपाएका हुन् । बस्तीका २० भन्दा बढी बालबालिका शुल्ककै अभावमा पढाइबाट वञ्चित हुने अवस्थामा पुगेको उनको भनाइ छ । जिल्लाभरिमा विद्यालयको शुल्क तिर्न नसकेर विद्यालय भर्ना हुन नपाएका वादी समुदायका बालबालिकाको संख्या ६० भन्दा बढी रहेकोदलित समुदायका अगुवा मोती कामीले बताए ।
प्रतिक्रिया