Hamro Bulletin

जाडो महिना बढेसँगै महामारीको स्तरमा बढोत्तरी भएको छ । अमेरिकामा नयाँ संक्रमितको संख्याले हालसम्मकै उच्च संख्या छोएको छ । संक्रमण दर बढेसँगै युरोपका विभिन्न देशले पुनः लकडाउन लगाएका छन् भने अरूलाई पनि आफ्नो कदम अनुसरण गर्न आग्रह गरिरहेका छन् । महामारी नियन्त्रणबाहिर गएको स्थितिमा लकडाउन अत्यावश्यक हुन सक्छ, तर जनस्वास्थ्यको हिसाबमा यो पूर्ण समाधान भने होइन । समग्र मानवीय मूल्य ख्याल नगरी लकडाउनमा गइहाल्न हँुदैन । कोरोना भाइरसको पहिलो लहर नियन्त्रण गर्न लागू गरिएको लकडाउनबाट पाठ सिक्नु र त्यसलाई कार्यान्वयन गर्नु उपयुक्त हुन्छ । सबैजसो अध्ययनले लामो समयको एकान्तवासले मानिसहरूको स्वास्थ्यमा गम्भीर असर गर्ने देखाएका छन् । मुटुरोग, डिमेन्सियादेखि डिप्रेसन र आत्महत्यालाई लामो एकान्तवासले नकारात्मक असर गर्छ । 

महामारीको समयमा हाम्रो खानपिन तथा जीवनशैली प्रभावित हुन्छ, यसले जुन रोगबाट बचाउनका लागि एकान्तवास लागू गरिएको हुन्छ, त्यही नै रोगको जोखिम बढाउने कारण बन्छ । हाम्रो मानसिक स्वास्थ्यमा पनि असर पुग्छ । एक्लोपनले उत्पन्न गर्ने मनोवैज्ञानिक असरलाई मोटोपन वा धूम्रपानको असरबराबर खतरनाक मानिन्छ । यही कारणले पहिलो लकडाउनको समयमा एन्जाइटी र डिप्रेसनपीडितको संख्या ह्वात्तै बढेको थियो । त्यस समय अमेरिकामा १८ देखि २५ वर्षबीचका युवामध्ये २५ प्रतिशतमा आत्महत्याको सोच आएको अध्ययनले देखाएका छन् । त्यस्तै घरभित्र थुनिँदा घरेलु हिंसामा बढोत्तरी भएको थियो । रोगबाट बचाउन भनेर लागू गरेको एकान्तवासले अलग तरिकाले मानिसको ज्यानलाई जोखिममा पारेको देखियो । समाजिक रूपमा एक्लिँदा मानिसको शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्यमा गम्भीर क्षति पुग्ने ज्ञान महामारीभन्दा अघिकै नै थियो । केही अनुसन्धाताको खोजअनुसार समाजिक पृथकीकरणको असर महामारी सकिएपछि पनि लामो समय कायम रहनेछ । जस्तो अहिलेको विद्यालयको बन्दीले सामाजिक रूपमा दीर्घकालीन असर गर्नेछ । 

कोरोना भाइरस प्रसार रोक्न विद्यालय बन्द भएपछि सहरका विद्यालयले आफ्ना विद्यार्थीलाई अनलाइन माध्यमबाट पढाए भने गाउँमा इन्टरनेट नभएको ठाउँमा त्यस्तो कक्षासमेत सञ्चालन हुन सकेन । तर, जहाँ अनलाइन कक्षा सञ्चालन भए, तिनको गुणस्तर भौतिक रूपमा कक्षामा उपस्थित भएर पढाएजस्तो नहुने पाइएको छ । लकडाउनले अर्थतन्त्रमाथि पारेको असरबारे अध्ययन हुँदा सधैँलाई बन्द भएका साना व्यवसायको गणना त्यति भएको देखिँदैन । विभिन्न अध्ययनले कतिपय साना व्यवसायमाथि परेको क्षति भाइरसले नगरेर लकडाउनले गरेको देखाएको छ । बेरोजगारी तथा आर्थिक अनिश्चितताले पनि आफ्नै खालको स्वास्थ्य जोखिम निम्त्याउँछ ।

पहिलो लकडाउनको अन्तिमतिर यसका असरबारे चर्चा हुन थालेको थियो, तर समयसँगै यसबारेका बहस कमजोर हुन थाले । लकडाउनका गम्भीर असरले भाइरसले जति नै मानिस मार्न सक्ने चर्चा हुन थालेको थियो, जुन अहिले छायामा परेको छ । लकडाउनको अर्को समस्या यसले कमजोर समुदायमा झन् बढी असर पारेको देखिन्छ । लकडाउनले सबै मानिसको दैनिक जीवनका आनन्द खोसेको कुरा सही हो, तर आर्थिक क्षेत्रमा केही व्यवसायीले यस अवधिमा आर्थिक मुनाफा गरेको देखियो । केही मानिसले ठुल्ठूला खरिद रोकी ऋण तिरेर बसेका छन् भने दैनिक रूपमा कमाइ हुने ज्यालाबाट जीविकोपार्जन गर्नेहरूको ढाड नै भाँचिने अवस्था लकडाउनले ल्यायो । कोभिड–१९ का कारण मरेका मानिसको त यकिन रूपमा पहिचान हुन सक्छ, तर कोही व्यक्ति सामाजिक रूपमा एक्लो भएर ड्रग्सको लतमा फस्यो र त्यसको अत्यधिक सेवनले मृत्यु भयो भने त्यो लकडाउनको असरमा गणना हुँदैन । न त घरेलु हिंसाको दरलाई मानिसले गम्भीरतासाथ लिएका छन् । तर, लकडाउन खुकुलो भएपछि मानिसले विगतका कठिनाइ बिर्सिए । 

नयाँ लकडाउन अत्यावश्यक नै देखियो भने नीति–निर्माताले निकै सचेततापूर्वक कदम चाल्नुपर्छ । लकडाउन लागू हुँदा अप्ठ्यारो पर्ने समुदायलाई प्रत्यक्ष अनुदान उपलब्ध नगराउने स्थानमा झन् बढी सतर्कता अपनाउन आवश्यक छ । पहिलेदेखि संघर्षरत आमजनसंख्यालाई कुनै अनुदान नदिई घरमा चुपचाप बस भन्नु व्यावहारिक हुँदैन । नीति–निमार्ताका अघि सहरबजार पूर्ण बन्द गराउने वा पूर्ण खुलाउने दुई विकल्प मात्र छैनन् । सबैभन्दा जोखिमपूर्ण क्रियाकलापलाई रोक लगाउने नीति कार्यान्वयन गर्न सक्ने मानिसहरूलाई खासै खतरा नपार्ने बाह्य क्रियाकलाप सुचारु गर्न दिन सकिन्छ । कोरोना भाइरसका कारण ठूलो मूल्य चुकाउनुपरेको छ । अमेरिकामा मात्र कोरोनाका कारण अढाइ लाखभन्दा बढी मानिसको ज्यान गइसक्यो । तर, हामीले यसको असर कम गराउन सोचविचार गरेर कदम चाल्नुपर्छ । आगामी कदम चाल्नुअघि भाइरसले गराउने मृत्यु मात्र होइन, लकडाउनका कारण भएको क्षति र मृत्युबारे पनि ध्यान दिनुपर्छ । 

(ड्रिउ होल्डेन वासिंटन डिसीका पब्लिक अफेर कन्सल्ट्यान्ट हुन्)
न्युयोर्क टाइम्सबाट