Hamro Bulletin

अछाम –

जिल्लामा सुन्तलाको उत्पादनमा कमि आएपछि दैनिक खरिद बिक्री समेत घटेको छ । जिल्लाको मुख्य ब्यापारीक केन्द्र साँफेबगर, सदरमुकाम मंगलसेन लगायत दिपायल, धनगढी, टिकापुर, महेन्द्रनगर र नेपालगञ्जसम्म पुग्ने अछाम जिल्लाका सुन्तला यस बर्ष भने जिल्लाकै लागि अपूग भएको कृषकहरुको भनाई छ । 

२०५८ सालअघि अछामका सुन्तला हवाईजहाज मार्फत नेपालगञ्ज देखि काठमाण्डौं सम्म पुग्थे । तर अहिले समय ठिक उल्टो भएको छ । बाहिरबाट अछाम जिल्लामा आउने प्राय मानिसहरु सुन्तला ल्याएर आउने गरेका छन । जिल्लाका केही लेकाली भागमा केहि मात्रामा फले पनि अन्य ठाउँका सुन्तलाका बोट सुकेका छन । जिल्लाका मंगलसेन नगरपालिको वडा नं ५ कुडबस्ती, भाटवाडा, वडा नं ३ को लाछिमना, बिसाकोट, बिरालतोली, वडा नं २ को मिस्तुर र वडा नं ४ को कुस्नावलगायतका क्षेत्रमा प्रसस्त सुन्तला फल्ने गर्दथे । त्यस्तै जिल्लाको तुर्माखाँद र मार्कुमा पनी राम्रै सुन्तला फल्ने जिल्ला कृषी विज्ञान केन्द्रले जनाएको छ । तर, अहिले तुर्माखाँद र मार्कुमा केही मात्रामा सुन्तला फले पनि अन्य क्षेत्रहरुमा सुन्तलाका बोटहरु सुकिसकेका छन ।

१७-१८ वर्षअघि सुन्तला बेचेर एक सिजनमा ३ लाख रुपैया आम्दानी हुन्थ्यो । अहिले आफुलाई खानपनि सुन्तला उत्पादन हुँदैन  । त्यतीबेला ४५० भन्दा बढि बोटामा सुन्तला फल्थे । तर ५-७ वर्ष अघिदेखि सुन्तलाका बिरुवाको टुप्पोबाट सुक्दै गए र सबै सुकेर सखाप भए ’ मंगलसेन नगरपालिका - ५ का भगवती जैसीले भनिन् ‘अहिले त्यो बारीमा सुन्तलाको बोट त के जरा सम्म छैन । ’ त्यतीबेला बोटमा फागुन सम्म सुन्तला रहने र १ दानाको १ रुपैयाँ, किलोको १२ देखी १५ रुपैयाँमा बेचिने अछामका सुन्तला अहिले दश रुपैयाँ दानामा बिक्री हुने गरेका छन् ।  २०६७ सालमा २÷३ पटक माटो परिक्षणका लागि तत्कालिन जिल्ला कृषी विकास कार्यालयमा लिए पनी अहिले सम्म परिक्षणको रिपोर्ट नआएको र अहिले नयाँ बिरुवा रोपे पनी नहुर्किने, सुकेर जाने गरेको उनले बताइन् । 

पहिले आफुले उत्पादन गरेका सुन्तला सदरमुकाम मंगलसेन, बयालपाटा हँुदै साँफेबगर सम्म भरिया लगाएर विक्रिका लागि लिने गरेको र त्यतीबेलै साँफेबगरबाट हवाईजहाजमा बाहिर जाने यात्रुहरुले कोसेली स्वरुप लैजाने गरेको मंगलसेन नगरपालिका २ का अध्यक्ष मान बहादुर बोगटीले बताए । ‘त्यतीबेला मस्तुररुमा फलेका सुन्तलाको ठाउँठाउँमा चर्चा हुने गर्दथ्यो । तर अहिले वडा भरी नै सुन्तलाको बोट छैन ’ उनले भने , ‘पहिलेका सुन्तला सुकेपछी सुन्तलाका सय बिरुपा रोपे पनी २÷४ बिरुवा बचे । बाँकी सबै सुकेर गए । अहिले आफूलाई खान पनि सुन्तला किन्नु पर्छ ।’

जलवायु परिवर्तन, माटोको चिस्यान कम हुनु, वातावरणिय प्रतिकुलता र बर्षा कम भएका कारण सुन्तला सुक्ने नफल्ने, साना दाना फल्ने कृषी ज्ञान केन्द्र अछामले जनाएको छ  । कृषी ज्ञान केन्द्र अछामका अनुसार बिरुवा रोप्दा चिसो हावापानीमा उमारेका बिरुवा रोप्दा, बिरुवाका सुकेका हाँगाहरु काटछाँट गर्दा, बिरुवालाई गोडमेल गरी पानी दिने र मलजल गर्दा यो रोगको संक्रमण हुन्छ । फल्ने समयमा सिट्रस ग्रिनिङ नामक भाइरल रोगकोे संक्रमणका कारण किसानले लगाएको सुन्तला यसवर्ष सोचेअनुरुप उत्पदान हुन सकेन् । फूलपछि दाना लाग्दै कागती र मौसमका दानामा लाग्ने पहिचान विनाको किराको संक्रमण सुन्तलामा सरेपछि सुन्तला बोटमै कुहेर झरे । किसानले पनि रोग लागेपछि नफल्ने भन्दै बोटविरुवामा जति स्यहारसुसार गर्नुपर्ने हो त्यति ध्यान नदिँदा सोचेअनुरुप उत्पादन हुन नसकेको हो ।

ज्ञान केन्द्रका अनुसार सुन्तला खेतीका लागि आव ०७३÷७४ मा जिल्लामा ४३९ हेक्टर क्षेत्रफलमा एक हजार मेट्रिक टन सुन्तला उप्पादन भएकोमा आव ०७४/७५ मा सुन्तला उत्पादनको क्षेत्रफल ४ हेक्टरले बढे पनि उत्पादनमा भने तिन सय मेट्रिक टनले गिरावट आएको हो । गत वर्षभन्दा क्षेत्रफल बढेपनि बढी देखिए पनि लगाइएको वर्षेनि उत्पादन कम हुँदै आएको छ । यो वर्ष पनि सुन्तला उत्पादनमा हुने सम्भावना छ  । खासगरी बोटविरुवा लगाएपछि किसानले पानी, मलजल, औषधिजस्ता कुरामा व्यवस्थापन गर्न नसक्दा नै उत्पादनमा कमि आएको उनको भनाइ छ ।  कतिपय अवस्थामा फूलपछि दाना लाग्न थालेपछि वातावरण प्रदूषणका कारण बढी झर्ने र पछि पाक्ने समयसम्म पनि झर्ने समस्याले सोचेअनुरुप उत्पादन गर्न नसकेको किसानको भनाइ छ । यता किसानले भने उत्पादनमा वृद्धिका लागि प्रयत्न गरिएको भए पनि रोगकीरा नियन्त्रण गर्न नसक्दा समस्या भएको गुनासो गरेका छन ।